XIII edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dokumentalnych HumanDOC na Mazurach
Giżycko / 17:00
Jedno z najstarszych i najciekawszych historycznie miast na Mazurach. Zlokalizowane na ziemiach wojowniczego plemienia pruskich Bartów, założone przez Zakon Krzyżacki, przystąpiło do Związku Pruskiego i oddało się w opiekę polskiemu królowi. Warto poznać historię tego niezwykłego miejsca na Mazurach.
Kętrzyn leży na dawnych ziemiach pruskiego plemienia Bartów. W XIII wieku, po II powstaniu pruskim ziemie te zostały zajęte przez Zakon Krzyżacki i znalazły się w obrębie Państwa Zakonnego. Tereny dzisiejszego miasta podlegały komturom w Bałdze, którzy od 1283 roku organizowali osadnictwo.
W roku 1329 komtur bałgijski zbudował strażnicę, prawdopodobnie na miejscu grodu o pruskiej nazwie Rast. Krótko potem w pobliżu zaczęła powstawać osada. Już w 1330 rozpoczęto budowę kościoła św. Katarzyny (rozebrany w XIX wieku). W 1345 r. strażnicę zniszczył najazd Litwinów pod wodzą Olgierda i Kiejstuta. Zakon już w 1350 zdołał odbudować osadę i rozpoczął budowę murów obronnych.
Prawa miejskie nadał w dniu 11 listopada 1357 komtur bałgijski Henning Schindekopf przez lokację na prawie chełmińskim. W obrysie murów od strony południowej wybudowano warowny kościół św. Jerzego i zamek krzyżacki. Miasta bronić miało 13 baszt, w murach zbudowano dwie bramy: Wysoką, Młyńską i furtę Wodną. Prawa miejskie Kętrzyna zostały potwierdzone w 1378 roku.
Po bitwie grunwaldzkiej mieszczanie oddali miasto bez walki wojskom polskim. Mieszczanie, buntując się przeciwko rządom zakonnym w 1440 roku, przystąpili do Związku Pruskiego. Posłuszeństwo wielkiemu mistrzowi wypowiedzieli w roku 1454 i wysłali swojego przedstawiciela do Królewca, gdzie w ich imieniu złożył on na ręce kanclerza Jana Koniecpolskiego hołd królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi.
Tymczasem w mieście mieszczanie opanowali zamek, prokurator zakonny Wolfgang Sauer został uwięziony, a kilka dni później (17 lutego) utopiony w pobliskim Stawie Młyńskim. Na mocy rokowań polsko-krzyżackich wielki mistrz zgodził się na amnestię dla mieszczan pod warunkiem poddania grodu ponownie władzy krzyżackiej.
Po wojnie trzynastoletniej na mocy pokoju toruńskiego Kętrzyn wraz z resztą Prus Dolnych pozostał w granicach Prus Zakonnych, jednakże jako lenno Królestwa Polskiego. Dopiero po utworzeniu w 1525 r. lennych Polsce Prus Książęcych nastąpił szybki rozwój miasta, zahamowany wojną ze Szwecją.
Po sekularyzacji zakonu, w 1525 roku nastąpił około stuletni okres świetności miasta, któremu kres położyły liczne epidemie (w 1625 roku zmarło w wyniku epidemii 2.500 osób w mieście i okolicy) oraz wybuch I wojny polsko - szwedzkiej.
Kolejne wojny i epidemie przyczyniły się do upadku miasta. Dopiero około połowy XIX wieku dla Rastenburga nadszedł okres rozwoju.
Podczas wojny siedmioletniej, w latach 1758-1762 Prusy były okupowane przez Rosjan. W dniach 20-21 czerwca 1807 roku w mieście ze swoją dywizją poznańską stacjonował gen. Jan Henryk Dąbrowski. W 1818 miasto zostało siedzibą powiatu, w II poł. XIX w. wybudowano cukrownię, browar i młyn, co przełożyło się na rozwój miasta.
W latach 1855-1859 do tutejszego gimnazjum uczęszczał Wojciech Kętrzyński, późniejszy wieloletni dyrektor Ossolineum. W 1868 wybudowano połączenie kolejowe z Królewcem, a w późniejszych latach z Węgorzewem i Rynem oraz wąskotorowe z Mrągowem. W 1871 miasto znalazło się w granicach Niemiec. Powstały kwartały nowej zabudowy wraz z ratuszem oraz nowy rynek miejski. Podczas I wojny światowej w sierpniu 1914 do miasta na krótko wkroczyli Rosjanie.
W okresie II wojny światowej w gierłoskim lesie nieopodal miasta wybudowano kwaterę Adolfa Hitlera – Wilczy Szaniec. Bombardowanie w 1942 r. doprowadziło do bardzo poważnych zniszczeń miasta.
Co ciekawe w 1945 r. niemieccy żołnierze opuścili Kętrzyn, co nie przeszkodziło Rosjanom z niszczeniu opustoszałego miasta.
Zamek i zabudowa staromiejska miasta zostały spalone - zniszczeniu uległo ogółem ok. 40 proc. miasta. Na terenie Kętrzyna zainstalowano natomiast obóz specjalny NKWD.
Wyludnione miasto posiadało jednak znaczny potencjał, mogło zatem przyjąć sporo ludności napływowej. Ta zaś, podobnie jak w całym powiecie, była w przewadze z Wileńszczyzny.
Przewaga ta nad imigrantami z Polski centralnej (głównie z Kurpiowszczyzny) była niemal dwukrotna.
W lutym 1946 r. miasto liczyło już 5,5 tys. mieszkańców. W 1947 r. pojawił się tu nieznaczny odsetek przesiedleńców z Łemkowszczyzny, którzy kierowani byli niemal wyłącznie na wieś.
Serwis mazury24.eu nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Życiorys Wojciecha Kętrzyńskiego nie może posłużyć jako przykład życiorysu Polaka pod zaborami ponieważ nie mieszkał na terenie zaboru i nie był polakiem.
Pyrsk
Dziś można stwierdzić że w 100 lat później w II poł. XX w. zlikwidowano tą samą cukrownię, ten sam browar i tamten młyn, co przełożyło się na upadek gospodarczy miasta. Przykre ale takie mieliśmy władze ze do tego dopuściły.