Starożytne miejsce kultu w mazurskim jeziorze. To tu odkryto niezwykły skarb

Unikatowe złote i srebrne ozdoby oraz elitarne uzbrojenie z okresu późnej starożytności można oglądać od środy na wystawie w Muzeum w Mrągowie. Zabytki wydobyte przez archeologów z dna jeziora Nidajno na Mazurach są pokazywane w regionie po raz pierwszy.

Na wystawie - prezentującej historię ziemi mrągowskiej od dziesiątego tysiąclecia przed naszą erą do czasów współczesnych - zgromadzono ponad pięćset eksponatów, w tym około 230 zabytków archeologicznych.

To jeden z najbardziej unikatowych skarbów przeszłości odkrytych na terenie Mazur. Setki unikatowych złotych i srebrnych ozdób z III-IV w., uzbrojenie, a nawet fragmenty szklanego naczynia wykonanego z piasku pozyskanego z dna strumienia płynącego w Izraelu odkryli archeolodzy w czasie wieloletnich badań wykopaliskowych na dnie dawnego jeziora w Czaszkowie. Ich zdaniem jest to przejaw starożytnych rytuałów.

Deponowanie broni i kosztowności w bagnach i zbiornikach wodnych było typowym starożytnym obyczajem Germanów - znanym głównie z terenów południowej Skandynawii – przekonywał w rozmowie z PAP dr Tomasz Nowakiewicz z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, który prowadzi wykopaliska w Czaszkowie.

Archeolodzy spodziewali się odnaleźć ślady po podobnych praktykach w Polsce na terenie Pomorza. Tak też się stało w miejscowości Lubanowo. Wcześniejsze odkrycia z tego obszaru były dokonane przypadkowo i naukowcy nie posiadają ich pełnej dokumentacji, więc nie są dla nich wiarygodne.
 

- W przypadku Pomorza podobne ślady można wytłumaczyć łatwiej, ponieważ ziemie te były zamieszkiwane wówczas przez Germanów, ale ówczesne Mazury były zasiedlone przez Bałtów. Dlatego odkrycie takiej formy rytuału bardzo nas zaskoczyło - opowiadał PAP Nowakiewicz.

Bałtowie byli ludem zamieszkującym południowo-wschodnie pobrzeże Bałtyku. Byli znani Rzymianom - ich obecność została odnotowana w źródłach pisanych głównie z tego względu, że dostarczali do Italii drogocenny bursztyn. W promieniu kilkudziesięciu kilometrów od Czaszkowa archeolodzy odkryli do tej pory wiele miejsc - osad i cmentarzysk, użytkowanych przez Bałtów w pierwszej połowie I tysiąclecia n.e. Bez wątpienia Pojezierze Mrągowskie było wówczas kwitnącą krainą – przekonują naukowcy.
 

- Jesteśmy pewni, że broń trafiła do wody nie w wyniku działań zbrojnych, bo była rytualnie zniszczona - przepalona, pocięta, połamana i zgięta - podobne praktyki znane są z podobnych miejsc ceremonialnych w Skandynawii – przekonuje współprowadząca wykopaliska w Czaszkowie dr Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz z Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.

Kosztowności wrzucano do wody z brzegu jeziora lub umieszczano je na puszczanych na wodę tratwach, które zapewne podpalano - oprócz licznych zabytków z metalu archeolodzy odkryli wiele fragmentów obrobionego drewna. W ich ocenie były to zarówno pomosty, jak i tratwy.

Eksperci wykonali szczegółowe analizy odkrytych zabytków. Wiadomo, że ozdoby wykonano z kruszcu najwyższej jakości, pochodzącego z jednego złoża. Naukowcy podkreślają, że ówcześni często produkowali przedmioty metalowe z przetopionego surowca, czyli z kruszców pochodzących z różnych źródeł.

Badaczom udało się wytropić pochodzenie fragmentów szklanego pucharu, który również trafił do jeziora ponad półtora tysiąca lat temu: został on wykonany ze szkła wytopionego z piasku pochodzącego z dna strumienia Na’aman płynącego pod Akką w Izraelu!

Naukowcy podkreślają, że wiele zabytków metalowych jest absolutnie unikatowych. Wśród nich są wykonane ze srebra lub złota aplikacje pasów, sprzączki oraz elementy bojowego rynsztunku. W ocenie ekspertów w stylistyce ich wykonania widoczne są wpływy nie tylko klasycznej sztuki rzymskiej, ale i barbarzyńskiej (środkowoeuropejskiej) i koczowniczej (sarmackiej). Przedmioty te zdobią wyobrażenia zwierząt - lwów, delfinów, chimer, ale również winorośli. Jest też figurka sępa.

Wśród broni odkryto groty włóczni, fragmenty mieczy dwusiecznych i kolczug.

Ceremonia, podczas której składano cenne przedmioty do wody była zapewne sprawowana przez wojowników - o czym świadczą elitarne przedmioty. - W ten sposób ówcześni dziękowali bóstwom za wojenne przewagi - opowiadał dr Nowakiewicz.

Archeolodzy rozpoczęli wykopaliska w Czaszkowie w 2010 r. Prace musiały zostać po trzech sezonach wstrzymane, gdyż badaczy zaskoczył ogrom znalezisk - niezbędna była ich odpowiednia konserwacja, która pochłonęła duże środki. Badania będą jednak kontynuowane - archeolodzy wykonają odwierty, dzięki którym uzyskają wgląd w środowisko przyrodnicze sprzed półtora tysiąca lat.

Rezultaty dotychczasowych analiz specjalistycznych ukazały się w książce "Starożytne miejsce ofiarne w dawnym jeziorze Nidajno na Mazurach. Wyniki badań laboratoryjnych wybranych zabytków", wydanej przez Fundację Przyjaciół Instytutu Archeologii UW i Instytut Archeologii UW w ramach nowej serii zatytułowanej „Depozyty ofiarne z polskich bagien i jezior”.

Jednocześnie wydano drugi tom "Starożytne miejsce ofiarne w jeziorze w Lubanowie (d. Herrn-See) na Pomorzu Zachodnim" - dotyczący miejsca, w którym w początkach naszej ery również w sposób rytualny składano w wodzie broń, elementy rzędu końskiego, a nieopodal także cenne przedmioty importowane ze świata rzymskiego.

Obydwa te miejsca (Lubanowo i Czaszkowo) są jedynymi w Polsce stanowiskami archeologicznymi, na których odkryte ślady praktyk kultowych badane są współczesnymi metodami wykopaliskowymi – przekonują naukowcy. Tomy ukazały się dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Źródło: PAP Nauka