Stare Juchy

Stare Juchy (niemiecka nazwa Flieβdorf) to ładna, chętnie odwiedzana przez turystów wieś mazurska. Znajduje się w powiecie ełckim, w gminie Stare Juchy, tuż przy trasie linii kolejowej Giżycko – Ełk – Stare Juchy.

Stare Juchy – niewielka mazurska wieś malowniczo położona nad rzeką Gawlik, na przesmyku między jeziorami: Jędzelewo, Rekąty i Ułówki. Miejscowość Jucha była znana już za czasów pogańskich z kultu religijnego – składano tu ofiary na leżącym w lesie, nad miejscową strugą, głazie narzutowym (obwód 11,5 m, wysokość 0,8 m). W połowie XV w. mazurscy osadnicy zakładają osadę nad jeziorem Jędzlewo Stare. W 1461 potwierdzona pierwsza pisemna wzmianka o "wsi już istniejącej". W 1473 lokacja Nowych Juch. W 1619 r. potwierdzenie istnienia ośrodka gospodarczego w szlacheckim majątku - Szlachecka Jucha.

W 1868 do wsi dociera linia kolejowa. W 1914 wojska rosyjskie w znacznym stopniu niszczą zabudowę wsi. W 1929 trzy miejscowości - Nowe Juchy (niem. Neu Jucha), Stare Juchy (Alt Jucha) i Szlacheckie Juchy (Adlig Jucha) - połączono w jedną wieś Jucha, którą w 1938 przemianowano na Flieβdorf.

W Starych Juchach zachował się dwór, który powstał na miejscu zniszczonej w czasie I wojny światowej budowli pochodzącej z drugiej połowy XVIII stulecia. Od 1854 do 1945 roku majątek ziemski wraz z dworem należał do rodziny Gruber przybyłej do Prus w roku 1721 z Salzburga.

Na terenie miejscowości przy ulicy Leśnej znajduje się cmentarz wojenny, składający się z dwóch mogił żołnierzy rosyjskich i jednego grobu żołnierza niemieckiego, poległych w czasie I wojny światowej. Kolejna mogiła, znajdująca się na terenie przykościelnym, stanowi miejsce pochówku 5 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 roku. Na miejscowym cmentarzu komunalnym przy ulicy Sportowej znajduje się natomiast kwatera wojenna, w której pochowano dwóch niemieckich i trzech rosyjskich żołnierzy poległych w 1914 i 1915 roku.

Wieża widokowa w Starych Juchach

Jednym z najbardziej urokliwych punktów na Mazurach jest wieża widokowa w miejscowości Stare Juchy. Kiedy znajdziemy się przy placu w centrum miejscowości, zjeżdżamy na lewo w ulicę Mazurską. Od wieży dzieli nas już jedynie 800 metrów – po prawej stronie znajduje się parking widoczny z ulicy, a za nim nasz cel.

Co warto w Starych Juchach zobaczyć?

• Kościół p.w. Trójcy Przenajświętszej z XVI wieku, przebudowany w 1885 r. i kolejny raz w XX w. Trójnawowy ze słabo rozbudowanym szczytem wschodnim, stropy bocznych naw i kolebkę centralnej pokrywają ornamenty geometryczne. Ołtarz główny z renesansowymi malowidłami z 1574 i późnogotyckim tryptykiem z 1591 oraz Grupa Ukrzyżowania z drugiej połowy XVI w. Organy barokowe z XVIII, nad emporą organową XVI wieczne pająki. Na dekorowanej dwoma rzędami blend wieży dzwony z 1664.
• Budynek dawnej szkoły polskiej z XVIII w., przebudowany w XIX w. i ponownie w XX w.
• Zespół dworski z drugiej połowy XIX w. (neoklasycystyczny, parterowy dwór kryty dachem naczółkowym, wydłużoną facjatką i bocznymi skrzydłami, domek ogrodnika, obora, spichlerz, gorzelnia, młyn).
• Głaz narzutowy o obw. 10,6 m, który posiada płaską powierzchnię był ołtarzem, na którym Jaćwingowie składali krwawe ofiary. Podobno nazwa wsi pochodzi od krwi (juchy), która spływała po tym kamieniu.
• Kamieniczki i domy na rynku (plac 500-lecia) z XIX i XX w, w tym rekonstruowana chata mazurska z podcieniami.
• Budynek dworca z II poł. XIX w. oraz stojąca na ślepym torze lokomotywa z tendrem z 1952 r.

To warto wiedzieć o Starych Juchach:

We wsi rozgrywa się akcja filmu "Karate po polsku" z 1983 roku oraz serial "Siedlisko" z 1998. O mieszkańcach wsi (wielu z nich wyemigrowało do Islandii) opowiada polsko-islandzki film dokumentalny In Touch z 2019.