„Pruskie baby”. Kamienne pomniki dawnych Prusów

Prusów już dziś nie ma na Mazurach. To byli pierwsi, można rzec, rdzenni mieszkańcy tych terenów. Pod koniec XIII wieku ulegli chrystianizacji, a większość Prusów zasymilowała się z ludnością napływową z Polski, Niemiec, Litwy.

Na Mazurach pozostały po nich jeszcze nieliczne pamiątki – kamienne „pruskie baby”. Te posągi do dzisiejszego dnia stanowią sporą zagadkę dla historyków i archeologów. Do tej pory odkryto ponad dwadzieścia takich figur.

Jeden z takich posągów odnaleziono w Wejsunach w 1872 r., a oglądać można go na rynku w Piszu. Chociaż wiele wskazuje na to, że akurat piski pomnik nie jest pozostałością czasów pruskich a raczej pochodzi z bliższego nam, XIX wieku.

Zobacz "pruską babę" w Piszu.

SWJM

Kamienna Baba Pisz

Jedna z największych zagadek regionu Mazur. Kamienna baba w Piszu, odnaleziona w miejscowości Wejsuny w 1872 r. Na temat jej powstania i ewentualnego przeznaczenia krążą legendy. Uważa się, że jest kamienną...

Na temat powstania tych posągów i ewentualnego przeznaczenia krążą legendy. Snute są domysły, że autorami takich rzeźb, bo jest ich więcej na Mazurach, byli członkowie pruskiego plemienia Galindów. Nie zostały jednak żadne informacje do czego te posągi miały Prusom służyć. Czy do obrządków religijnych? Może jako ozdoba lub po prostu punkt orientacyjny?

Jedni badacze uważają, że mogły być wizerunkami pruskich bogów, zasłużonych wojowników poległych w walce lub też kapłanów. 

„Baby” mogły mieć też związek z kultem płodności ale również i wojny – składali im ofiary wojownicy idący do walki. Ofiary składano z płodów rolnych, aby w ten sposób ułatwiać kontakty śmiertelników z bóstwami albo reprezentować pokonanych wrogów w walce.

Baba Pruska na zamku w Olsztynie.

Inni twierdzą, że może były rzeźbami pokutnymi albo pełniły funkcję rodzaju kamieni granicznych. Jedna z tez nawet zakłada, że na polecenie krzyżaków zostały wniesione, aby przedstawiać stereotypowy wizerunek Prusa poganina. Inna hipoteza mówi o czysto pogańskim pochodzeniu: „W pruskim folklorze figury tego typu są często utożsamiane z osobami zaklętymi w kamień za jakieś przewinienia w przeszłości”.

Pruskie baby powstawały z granitowych polnych kamieni. Wysokość tych posągów była różna i wahała się od 1 do 2 m. Na froncie wykuwano twarz, a następnie nogi, a ręce, w które trzymał różne przedmioty: choćby: róg, miecz, tasak. Bardzo rzadko dodawano inne szczegóły takie jak kontur postaci z boku czy też pas, naszyjnik, kołczan.

Baby pruskie są łączone często z babami azjatyckimi i ukraińskimi, ponieważ są zbliżone do siebie. Łączy je choćby, frontalne ujęcie figury. Jednak baby z innych obszarów są bardziej szczegółowo wyrzeźbione.

Nie da się jednak nie zauważyć pewnych wspólnych schematów i koncepcji, które je łącza. Mimo to, że rzeźby powstawały niezależnie od siebie we wielu regionach i miejsca. Należy się zastanowić się nad pewnymi wspólnymi wzorcami kulturowymi i religijnymi, które nakazywały ich wznoszenie przez dawne ludy.