Krzyże

Wieś nad jeziorem Nidzkim w Puszczy Piskiej. Miejsce-legenda. Przez lata odpoczywali tu i pomieszkiwali czołowi artyści polscy (nie mylić z celebrytami!), wielu z nich do dziś ma tu swoje domy. Złośliwi twierdzą, że w Krzyżach więcej jest mieszkańców przyjezdnych, niż takich, którzy spędzają tu cały rok. Są też i tacy, którzy żyją na dwa domy – ten w Krzyżach, i ten gdzieś w dużym mieście. 

„Senne Krzyże są sposobem na życie” – mawiał malarz Andrzej Strumiłło, który zamieszkał tu już w 1953 roku. Trudno zliczyć ile wierszy, piosenek, obrazów, książek i innych dzieł artystycznych powstało – i wciąż powstaje - w Krzyżach. 

Krzyże na turystyczny sukces „skazały się” jeszcze przed wojną, gdy Mazur Otton Lipka otworzył we wsi gospodę, w której można było wynająć pokój na nocleg. Przed wojną w Krzyżach działo też kilka sklepów, klub sportowy, chór, grupa taneczna i orkiestra puzonistów. Klimat artystyczny w tej wsi nigdy nie zaginął – tę małą, acz szalenie malowniczą wieś w swoich powieściach opisał m.in. Igor Newerly. Agnieszka Osiecka pisząc „Na całych jeziorach ty” miała na myśli zapewne właśnie Krzyże, które regularnie odwiedzała i szczerze kochała. Podobnie jak wielu artystów Osiecka zatrzymywała się w Krzyżach na najsłynniejszej w latach 60. XX w. kwaterze nazywanej przez przyjezdnych „u babci Augusty”. Babcia Augusta była Mazurką, nazywała się Augusta Kwiatkowska. Kwaterowała u niej też m.in. Barbara Wrzesińska, Olga Lipińska, Krystyna Sienkiewicz. Wśród artystów, którzy bywali  w Krzyżach można wymienić też Andrzeja Wajdę, Daniela Olbrychskiego, Marylę Rodowicz, Edwarda Stachurę, czy Seweryna Krajewskiego. Wszyscy oni pytani o Krzyże zawsze zgodnie mówili, że to magiczne i pełne uroku miejsce. Wielu uważa tak do dziś, choć nie brak i opinii, że spokojna, malownicza wieś w ostatnich latach się skomercjalizowała. 

Warto się samemu przekonać, czy klimat artystycznych Krzyży nam pasuje, czy nie. Dziś działa tu bar, pole namiotowe i duży ośrodek wypoczynkowy (ulokowany 300 metrów od jeziora), który oferuje blisko 250 miejsc noclegowych, nad jeziorem ma swoją przystań i wypożyczalnię sprzętu wodnego oraz czarter jachtów, na terenie ośrodka można rozbić namiot. Latem w Krzyżach w polowej kaplicy wśród drzew odprawiane są nabożeństwa.